Come ogni mese eccoci con la rubrica dedicata all’approfondimento della nostra straordinaria lingua madre, il dialetto reggiano!

Il Comune di Albinea e il gruppo di cultori e studiosi Léngua Mèdra Rèş e la nôstra léngua arşâna proporranno anche per il 2023, tutti i mesi, un appuntamento alla scoperta del significato di espressioni, modi di dire, proverbi e molto altro!

L’appuntamento mensile di MARZO 2023.

La vèira stôria (fôrsi) di caplèt arşân

Alessandro Tassoni racconta nel suo poema eroicomico La Secchia Rapita (1630), che un giorno Marte, Bacco e Venere decisero di scendere in Terra per parteggiare per l’uno o per l’altro dei contendenti, modenesi e bolognesi, impegnati in una feroce guerra per il possesso di una vecchia secchia di legno. Presero alloggio in una vecchia osteria di Castelfranco, dove Venere cominciò a prendersi le sue libertà amorose, a dispetto del marito Vulcano. Su questa trama si inserì agli inizi del Novecento l’ingegnere Giuseppe Ceri, che trasse spunto da questo racconto per una poesia nella quale immaginò come fossero nati i tortellini bolognesi.

Ci avviciniamo alla Pasqua e in molte famiglie reggiane si cominciano a preparare i cappelletti.

Si è perciò voluto modificare un poco la storia (una piccola fake-news, come si dice oggi), ambientando il tutto in quel di Rubiera, terra reggiana dove non si mangiano i tortellini bensì i cappelletti.

Quest’anno, se verranno preparati dal reşdōri leggendo o recitando i nostri versi in dialetto, il loro sapore sarà ancora migliore. Parola di Léngua Mêdra e Biblioteca Pablo Neruda!

Il testo può essere ascoltato nell’interpretazione di Luciano Cucchi all’indirizzo https://www.youtube.com/watch?v=jQ6RPEaWpdA&t=4s

CM ÎN NASÛ I CAPLÈT ARŞÂN

Da Bulògna j ēren gnû
cùntra i sō cuşèin mudnèiş
instisē cun tânt murbèin
per ’na vècia Sècia ‘d Lègn.
Tót armê de spêdi e scûd
j ērn acsé rivê a Mòdna
un brót dé ch a fêva scûr:
as sintîven tânt piò fôrt
e i şemiân i vrîven môrt.
Marte, Venere e Dionîş
stóf de stêr in Paradîş
ēren gnû che şò in tèra
vrîven vèder un pô ’d guèra.
Gh ē chi dîş a Castelfrânch
s în fermê per mêl ai fiânch,
mó j ârşan dîşen luntēra
che la piōla l ē a Rubēra.
Fà l istèss, andòm inâns.
La dea bèla e inamurêda
tòta nôt l à mia durmî
tânt ch l à s’ ēra impgnêda prân
a fêr bèch al dio Vulcân.
Vîn matèina e al câr dal sōl
as léva p’r âria, al ciâpa al vōl.
Marte e Bacco, dio dal vèin
a s în vân pianèin pianèin
fra só e şò per la campâgna
dèşden mia la só cumpâgna.
Quând la bèla biònda Venere
l arvés j ôc un pô insugnêda
la vré prèst turnêr a fer
al bèl şōgh ed la nôt pasêda.
Mó i dû prâtich an gh’în mia
e Afrodite la s arléia!
Lē d amōr la gh îva al fōgh:
per şmursêrel agh vôl al cōgh!
L îva vést la sîra préma
quând al gh à servî l arôst:
dû ôc nîgher e ‘l j êtri côşi
j ēren tót’ indal gióst pôst!
Al şuvnôt biònd e bèin fât
L ē rivé  pió şvēlt d un gât.
Sōvra ‘l lèt l ēra şaquēda:
l ēra bèla piò dal strèli,
e luşèinta pió dal sōl,
cun indôs sōl un linsōl.
Dém un pô, bèl şuvnôt mio,
sêt dó bâchen ch j êter dio?
–Sgnōra v giûr che ‘n al só mia,
cól dio grând, catîv e grôs,
cun la spêda e l ēlem ròs,
ed travèrs al m à guardê
e ‘l m à dét a melapèina
che srén gnû per l’ōra d sèina.-
Brelén j ôc dla dea dl’ amōr
a gh ē tèimp p’r un bèl lavōr!
La fà un sêlt, l ē şò dal lèt
(in perfèt i sō şgarlèt)
po’ la dîş al témid cōgh:
-Dai vîn ché ch a fòm un şōgh!
In dal mōvres al vèl biânch
gh bléşga şó dai sō bē fiânch:
a s ē vdîva, l ē incredebil,
al pió bel ed tót j umbréghel!

Tânt l ē bèl cól pcòun ed pèla
che al cōgh agh vîn la vòja
ed cupiêrel int na sfòja
fât’a mân cun la canèla!
Pó ‘n n’ à tôt un quadertèin
bèin tajê cun na rudèla
e per fêr còl ch l îva vést
al l à impî cun un pō ’d pést.
Dôp al l à pighê in trî pîns
j ōrel a j à schisê cu’ i dî,
l à strichê ch j ēter dû pîns
e l umbréghel l ē finì!
Invensiòun ‘d cl êter mònd:
un bèl piât d’umbréghel fînt,
bē cichîn, ciûnt ed ardònd
s prîva dêr a tót la gînt.
Acsé adès ânca lōr al sân
cm în nasû i caplèt ârşan!