Eccoci all’appuntamento mensile con la rubrica dedicata all’approfondimento della nostra straordinaria lingua madre, il dialetto reggiano!

Il Comune di Albinea e il gruppo di cultori e studiosi Léngua Mèdra Rèş e la nôstra léngua arşâna propongono mensilmente un appuntamento alla scoperta del significato di espressioni, modi di dire, proverbi e molto altro!

L’appuntamento mensile di GIUGNO 2023 racconta:

LA STÔRIA ’D LA BALĒNA DAL CRÒSTEL

La stôria ch av vròm cuntêr la pêrla dla balēna dal Muşéo ed Rèş. Nò, mia Valentina, còla ch l a gh a sōl j ôs e gnînt cécia. A dgiòm cl êtra, còla  nîgra e tóta intêra. S’arcmândòm: an dgî mia ch l’ē na balēna ai ragasōl d’incô perché av curēşen subét:

– Papà, non è una balena è un capodoglio!

E a gh an ragiòun e uêter acsé sî bèle ferghê. Al problēma l ē che in dal nôster dialèt an gh ē mia un nòm per cla bèstia ché, a gh òm da druvêr al nòm ch a s gh arvişa di pió e alōra la ciamòm balēna…mo … sé,  vést ch l ē ché, prom ciamêrla … la balēna dal Cròstel.

Alōra av fòm cuntêr cme l ē andêda diretamèint da ló … al môster…

“L’ēra ‘na nôta scûra, sèinsa Lûna indal 1938 e mé viasêva cûn sînc mé fradē, am sembrêva ch a gh fós quèl ch a n andêva mia pr’ al vêrs gióst, mo’ csa vôt che vâga a dîr mé ch a sēra al pió céch, ēra rivê di ōrdin prècis:

– Avanti tutta!

L’âcva la dvintêva sèinper pió chêlda e bâsa, fintânt che s an gh la cavêva pió a nudêr e acsè la spiâgia tâch a Senigâlia l ē stê l’ultòm pôst che j òm vést da vîv.

La coperatîva d pescadōr lé arèint quând a s àn catê e cherdîven mia a i so ôc! Ä n îven mai vést di bestiòun dal gèner.

I giûrnel titolèven “Sei poderosi mostri delle profondità marine rinvenuti sulla spiaggia nei pressi di Senigallia”.

L ē stē lé che i pescadōr j àn pinsê:

–  E se carghesén al piò céch inséma a un câmion e giresén pr’al pruvînci ed tóta l’Italia? Dû frânch i ciapòm ed sicûr…

“Venghino, venghino signore e signori, giovanotti, signorine e militari metà prezzo! Dalle profondità marine ultima tappa e per pochi giorni a Reggio Emilia la mostruosa creatura più grande del mondo! Il Capodoglio terrore dei mari!”

Sé, al bestiòun ch al parîva un pès, ânca s l ēra un mamifero, l ēra propria adrê andêr ed patólia! O s av pièş ed pió la cantêva “la marsigliese”!

“A stê pûnt j arşân a gh àn avû na pinsêda: -E se cûn pôch frânc la cumpresén nuêter?, al fòm imbalsamêr e dôp a la purtòm al muşéo che tót a la pōlen vèder…

Cojosi, j arşân an îven maì vèst un quèl  cumpâgn. Sé, îven sintû parlêr dal balēni, mó cgnusîven sōl la balēna biânca, Moby Dick, e pó fôrsi gnân còla.

Mé s’ēra un bestiòun nîgher, mia biânch, e lócid.

Uêter arşân ch a sî bòun, a m î tgnû che vôsch e a m î més che indal muşéo insèm a tóti al bèsti dal sgnōr Spallanzani. Acsé, Socrate Gambetti, l’imbalsamadōr dal Muşéo, al m’ à scarughê per 18 mèiş  e adèsa me vdî cm’ al m à més insèm. L à dvû fêr ânca dal pêrti nôvi, ch j ēren marşîdi. La còva, invēci, al l à dvûda pighêr per prèir pasêr indi curidōr dal Muşéo.  I  déint  an s vedén mia anch se  mé sûn un Capodoglio, la bèstia pió grôsa dal mònd cûn di dèint. Moby Dick, ch l ēra ânca ló un capodoglio cme mé,  cûn na muşghêda l à purtê via la gâmba dal capitân Achab,  v’ arcurdê?

A gh î ânch da saveìr che in inglèis mé am ciamen Sperm Whale ch a vōl dîr “sperma di mostro marino”. I prém caşadōr ed capodogli îven scambiê la matèria biânca, paştòsa ch a gh ē dèinter al nôster testòun per la nôstra smèinta, mèinter invēci l ē al “spermaceti”, na sēra bòuna per fêr al candèili e al crèmi d belèsa.

A nuêter invēci che sòm bèle bē per nôster cùnt, l as servés per comunichêr cûn i nôster parèint e cûn j amîgh. Perché nuêter sòm bòun ed  fêr di sòun, di “click click”, che viàsen per chilòmeter e chilòmeter in dl âcvua préma d èser sintquând a rîven a destinasiòun. E s an gh esén mia cla sēra lé indal testòun i click a gnirén mia fôra. Un vèir incânt ed la natûra.

Bèin, adèsa di capodogli in saî pió vó di vôster ragâs e prî fêr bèla figûra quând a i purtarî a vedróm al Muşéo.

Mó per piasèir an ciamèm mia “Al môster dal Cròstel” perché mé a sûn mia dal Cròstel mo sûn gnân un môster.”

Stê bèin e pó grâşia.

Traduzione in italiano: https://lenguamedra.it/la-storia-d-la-balena-dal-crostel/